Féinmheasúnú Fiontraíocht Shóisialta

Féadfaidh údaráis chonarthacha, d’fhonn forbairt inbhuanaithe, cuspóirí sóisialta agus comhshaoil a chomhlíonadh, breithnithe sóisialta a chur san áireamh i nósanna imeachta soláthair. Is féidir breithniú sóisialta a áireamh i sonraíochtaí teicniúla, critéir roghnúcháin, critéir bronnta agus clásail feidhmíochta conartha. Is féidir breithnithe sóisialta a úsáid i dteannta le breithnithe glasa mar chuid de chur chuige comhtháite i ndáil le hinbhuanaitheacht i soláthar poiblí.

Staid ina dtosaíonn agus ina bhforbraíonn fiontraí fiontar trí úsáid a bhaint as airgead pearsanta agus ioncam an fhiontair.

Tagraíonn caipiteal do gach cineál rachmais atá faoi úinéireacht fiontraí nó fiontair, airgead tirim agus sócmhainní san áireamh.  D’fhéadfaí a áireamh i measc foirmeacha eile caipitil (ach gan a bheith teoranta do), maoin, trealamh, acmhainní daonna agus maoin intleachtúil.

Foirm de chaipiteal fadtéarmach. Tá an t-infheisteoir toilteanach infheistíocht airgeadais a dhéanamh i bhfiontar gan aon ionchas brabach a fháil sa ghearrthéarma.  Iarchuireann an t-infheisteoir aon bhrabach, go hiondúil go dtí go mbíonn na spriocanna comhaontaithe truicearaithe, an leibhéal comhaontaithe láimhdeachais mar shampla. Idir an dá linn, díríonn an t-infheisteoir ar an tionchar sóisialta atá ag an bhfiontar. Is féidir aisíocaíocht a thruicearú nó glao ar spéis má theipeann ar an bhfiontar a spriocanna tionchair shóisialta a chomhlíonadh.

D’fhéadfadh go dtagródh nósanna imeachta soláthair phoiblí do chaighdeáin shóisialta agus saothair nach mór do chonraitheoirí iad a chomhlíonadh chun tairiscint a chur isteach le haghaidh conarthaí poiblí. Chun na críche seo, féadfaidh údaráis chonarthacha úsáid a bhaint as clásail shóisialta.

Foirm dlí atá sainaitheanta leis na gnéithe seo a leanas: faoi úinéireacht chomhpháirteach agus á rialú go daonlathach ag na daoine atá ag obair ann, atá ag trádáil tríd nó a bhaineann úsáid as a tháirgí nó seirbhísí; ar féidir leis beagnach aon mhisean a chur i gcrích ar choinníoll go bhfuil riachtanas comónta eacnamaíoch, sóisialta nó cultúrtha nó leas comhroinnte ag comhaltaí an chomharchumainn; ar féidir leis brabúis a dháileadh ar chomhaltaí.

Foirm dlí atá sainaitheanta leis na gnéithe seo a leanas: grúpa daoine nó eintiteas atá eagraithe ar bhonn comhaontaithe i scríbhinn chun misean comhroinnte a chur ar aghaidh; is féidir é a bhunú chun raon misean sóisialta a chur ar aghaidh; úsáidtear brabúis chun críoch atá sonraithe sa doiciméad rialaithe agus nach bhfuil dáilte go ginearálta ar chomhaltaí nó ar bhealach eile.

Foirmeacha comhair idir údaráis phoiblí agus an earnáil phríobháideach a bhfuil sé mar aidhm leo seachadadh seirbhísí straitéiseacha poiblí a nuachóiriú.

Féadfaidh Ballstáit den Aontas Eorpach an ceart a choimeád chucu féin chun páirt a ghlacadh i nósanna imeachta soláthair phoiblí grúpa sonrach oibritheoirí nó le haghaidh cineál sonrach seirbhísí.

Is ionstraim airgeadais é seo a bhfuil sé mar aidhm leis léargas a thabhairt ar chuid de shaintréithe na scaireanna (scaireanna tosaíochta nó gnáthscaireanna). Ní hionann é, áfach, agus fiachas nó cothromas, agus is iondúil gur struchtúr infheistíochta a bhíonn air, trína nasctar an aisíocaíocht le feidhmíocht airgeadais na hinstitiúide infheistiúcháin (e.g. ríomhtar aisíocaíocht mar chéatadán de shruthanna ioncaim todhchaíocha na hinstitiúide infheistiúcháin).

Foirm dlí atá sainaitheanta leis na gnéithe seo a leanas: foirm de chuideachta scaireanna a úsáideann eagraíochtaí brabúsacha de ghnáth, eagraíochtaí a bhunaítear le haidhmeanna tráchtála go hiondúil chun brabúis a dháileadh ar scairshealbhóirí, atá faoi úinéireacht a scairshealbhóirí agus a dháileann brabús ar scairshealbhóirí i gcomhréir le scairshealbhú go hiondúil.

Tá sé mar aidhm leis eagraíochtaí sóisialta níos airde a fhorbairt trí thacaíocht airgeadais agus neamhairgeadais a sholáthar dóibh d’fhonn cur lena dtionchar sóisialta. I measc na n-eagraíochtaí a d’fhéadfaí tacú leo tá carthanachtaí, fiontair shóisialta nó gnóthaí a bhfuil bunús tráchtála leo, agus tá an fhoirm bheacht eagraíochtúil faoi réir na norm dlí agus cultúrtha tírshonrach.

Iasachtaí nach mór iad a íoc ar ais má chomhlíonann an tionscadal garspriocanna áirithe sainithe roimhe seo. Mura gcomhlíontar na garspriocanna, comhshóitear an deontas in-aisghabhála chuig deontas.  Is féidir an sásra seo a úsáid má chumasaíonn rath an tionscadail an fiontar sóisialta chun an iasacht a aisíoc leis an infheisteoir tionchair shóisialta. 

Foirm mhaoinithe, ina nglacann an t-infheisteoir le bun i dtáirge nó seirbhís agus a chaithfear é a íoc mar chéatadán den bharrachas mar thoradh ar a infheistíocht.

Tá an chéad éileamh ar aisíocaíocht ag an airgead infheistithe i bhfiontar. Go hiondúil léirítear é trí urrús i bhfoirm an chéad mhuirir thar shócmhainní na cuideachta.  In aon aisíocaíocht nó leachtú, tá tosaíocht ag na hiasachtóirí, ag tosú leis an bhfiachas sinsearach, seachas ag na hinfheisteoirí cothromais

Eintitis a oibríonn mar fhiontair shóisialta go hiarbhír ach nach bhfuil sé éasca nó indéanta iad a idirdhealú ó ghnóthaí eile.

Fiontair shóisialta arb é an príomhchuspóir atá leo lánpháirtiú gairmiúil – laistigh den WISE féin nó i bhfiontair phríomhshrutha – daoine a bhfuil deacrachtaí suntasacha acu sa mhargadh saothair. Cuirtear an lánpháirtiú seo i gcrích trí ghníomhaíocht tháirgiúil agus obair leantach shaincheaptha, nó trí oiliúint lena chinntiú go mbeidh na hoibrithe cáilithe.  Tá WISEnna gníomhach in earnálacha éagsúla.

Is oibritheoir sa gheilleagar sóisialta é an ‘fiontar sóisialta’ arb é an príomhchuspóir atá aige tionchar sóisialta a bheith aige seachas brabús a dhéanamh dá úinéirí nó scairshealbhóirí. Oibríonn sé trí earraí agus seirbhísí a sholáthar don mhargadh ar bhealach fiontraíoch agus nuálach agus úsáideann sé a bhrabúis go príomha chun cuspóirí sóisialta a chur i gcrích.  Déantar é a bhainistiú ar bhealach oscailte agus freagrach agus, go háirithe, cuirtear fostaithe, tomhaltóirí agus scairshealbhóirí a bhfuil tionchar ag a ghníomhaíochtaí tráchtála orthu san áireamh. 

Is cineálacha iasachtaí iad seo a íoctar ar ais le hinfheisteoirí ar deireadh, ach roimh chothromas.  Tá stádas sóisearach (íochtarach) ag infheisteoirí i gcomhréir leis an gnáthfhiachas nó fiachas sinsearach agus, dá réir sin, rangaítear iad i ndiaidh na sealbhóirí fiachais shinsearaigh in aon aisíocaíocht.  De bhrí go mbíonn riosca níos airde agus ráta nó toradh níos airde ag baint le fofhiachas.

An struchtúr bunúsach dlí a nglacann gnó leis, lena gceanglaítear agus lena mbaineann dlí, rialachán agus cóireáil cánach na mballstát go príomha. I measc na samplaí áirítear na foirmeacha dlí a bhaineann le dílseánacht aonair, comhpháirtíocht, fondúireachtaí, comhlachais, comharchumainn agus foirmeacha dlí cuideachtaí scaireanna, atá le fáil i mbeagnach gach ballstát, faoi réir éagsúlachta áitiúla. Go hiondúil, déileálfaidh dlí bunreachtúil, reachtach agus cásdlí le gach foirm dlí mar chineál nó saghas difriúil struchtúr dlí.

Foirm dlí atá sainaitheanta leis na gnéithe seo a leanas: atá bunaithe ag “bunaitheoir” amháin nó níos mó; a leithdháileann sócmhainní chun misean sóisialta a chur ar aghaidh; ar féidir í a bhunú chun an raon misean seo a chur ar aghaidh (cosúil le misin dhaonchairdiúla, ealaíonta, cultúrtha nó reiligiúnacha); ní féidir sócmhainní agus barrachais a úsáid ach le haghaidh na misean sóisialta atá sonraithe sa doiciméad rialaithe agus ní dháiltear iad.

Iasacht neamhurraithe nó iasachtaí fo-ordaithe, leis an rogha (an féichiúnaí nó an t-iasachtóir) an iasacht a chomhshó chuig bun cothromais. Féadfaidh soláthraí airgeadais nó eagraíocht fiontair daonchairdis an rogha chomhshó seo a fheidhmiú nuair a ardaíonn peirspictíochtaí brabaigh gan choinne, rud a thairgeann an deis toradh breise ar infheistíocht a chruthú trí úinéireacht a fháil ar bhun cothromais a bhfuil poitéinseal in airde ag gabháil leis seachas iasacht a bhfuil gnóthachain theoranta airgeadais ag gabháil léi. De rogha air sin, is féidir an ionstraim seo a úsáid i staideanna ina bhféadfadh ionchas na haisíocaíochta iasachta titim faoi bhun na n-ionchas a bhí ann níos túisce, rud a thairgeann an fhéidearthacht d’fhiontraíocht shóisialta fáil réidh le dliteanas agus é a chomhshó chuig foirm mhaoinithe nach féidir a athshlánú.

Is féidir iasachtaí a urrusú i gcoinne na sócmhainne atá le maoiniú nó i gcoinne shócmhainní uile an fhiontair, nó d’fhéadfadh go mbeadh an iasacht neamhurraithe, rud a chiallaíonn mura gcruthaíonn an tionscnamh atá á mhaoiniú dóthain ioncaim agus mura bhfuil dóthain ioncaim ann ó fhoinsí eile, go gcaillfidh an t-infheisteoir a chuid airgid ar fad nó cuid dá airgead.

Infheistíocht a dhéanann infheisteoir aonair, a cheannaíonn agus a dhíolann urrúis dá chuntas pearsanta, agus ní le haghaidh cuideachta nó eagraíocht eile.

Foirm infheistíochta a bhfuil sé mar aidhm léi tionchar sóisialta a bheith aici mar aon le brabach a dhéanamh. Tugtar infheistíocht 3D uirthi seo freisin mar go mbreithnítear inti ní hamháin riosca agus brabach i gcinnteoireacht infheistíochta ach na tionchair shóisialta agus na tionchair ar an gcomhshaol chomh maith. Déantar idirdhealú idir í agus infheistíocht atá freagrach nó infheistíocht chomhshaoil, shóisialta agus rialachais, mar go dtéann sí sa tóir ar dheiseanna chun tionchar dearfach sóisialta, comhshaoil nó cultúrtha a chruthú.

An mhian chomhfhiosach bronntanas a thabhairt, seachas rud éigin a thabhairt mar bhronntanas trí dhearmad nó faoi bhrú.

Is ionann maoiniú agus an próiseas a bhaineann le caipiteal nó airgead a bheith á fháil ag na fiontair shóisialta nó níos ginearálta chun críocha gnó, agus is iondúil go mbíonn sé á sholáthar ag na gníomhaithe airgeadais ábhartha.

Maoiniú á sholáthar ag infheisteoir d’eagraíocht a thugann cearta úinéireachta don infheisteoir. Ceadaíonn na cearta seo don infheisteoir tairbhe a bhaint as brabúis na heagraíochta, i bhfoirm díbhinní go hiondúil.  Tá infheisteoirí cothromais ilchineálach, áirítear ina measc bunaitheoirí na heagraíochta, cairde, baill teaghlaigh, institiúidí agus aingil ghnó. D’fhéadfadh cistí fiontair daonchairdis foinse maoinithe cothromais le haghaidh fiontair shóisialta a sholáthar. Ceadaíonn modhanna úinéireachta (e.g. cuideachta leas an phobail sa Ríocht Aontaithe) níos nuaí, agus fós turgnamhach, ceannach cothromais ach cuireann siad caidhp ar an mbrabach.

Airgead, maoin, seirbhísí nó aon rud eile neamh-in-aischurtha a mbaineann luach leis a aistrítear chuig eagraíocht gan aon fhoirm de chearta úinéireachta a thabhairt don deontóir. Úsáideann infheisteoirí áirithe ‘deontais in-aischurtha’ ó am go ham. D’fhéadfadh go n-áireofaí anseo deontas iomlán nó cuid de dheontas a thabhairt ar ais, ag brath ar imeacht atá comhaontaithe. Mar shampla, d’fhéadfaí deontas a thabhairt chun tiomsú airgid a chumasú, ach má éiríonn leis an tiomsú airgid nó má sháraítear leibhéil ar comhaontaíodh orthu, d’fhéadfaí cuid den deontas a thabhairt ar ais.

Is ionann maoiniú fiachais agus airgead ar iasacht a úsáidtear chun gnó a mhaoiniú, fiontar traidisiúnta nó fiontar sóisialta. De ghnáth, roinntear fiachas in dhá chatagóir: fiachas gearrthéarmach chun oibríochtaí laethúla a mhaoiniú agus fiachas fadtéarmach chun sócmhainní an ghnó a mhaoiniú. De ghnáth, aisíoctar iasachtaí gearrthéarmacha i dtréimhse níos lú ná bliain amháin.  Aisíoctar fiachas fadtéarmach thar thréimhse níos faide.

Leithdháileadh acmhainní airgeadais ar idirbhearta tionchar-dhírithe, trí mheascán de chineálacha difriúla ionstraimí airgeadais agus infheisteoirí.

Ionstraim a sháraíonn an bhearna idir fiachas agus cothromas/deontas trí fhoirm éigin de rannpháirtíocht ioncaim. Áirítear ann iasacht ardriosca, aisíocaíocht a bhraitheann ar rath airgeadais an fhiontair shóisialta.

Tiomantas ó thríú páirtí cuid de na caillteanais a bhaineann le mainneachtain iasachta a chlúdach. Is féidir leis an rialtas agus/nó comhlachas príobháideach gnó an tiomantas a sholáthar.  Bíonn ciste atá ag feidhmiú mar chomhthaobhacht ag tacú leis.

Deireadh le caidreamh idir an t-infheisteoir agus an fiontar. De ghnáth, comhaontófar ar nádúr an scoir sula gcuirtear an infheistíocht i gcrích. Maidir le carthanas, go hideálach tiocfaidh meascán de mhaoinitheoirí eile in áit an mhaoinitheora.  Féadfar amscála an scoir a chomhaontú ag an tús. Maidir le fiontar sóisialta, d’fhéadfadh go n-éileodh scor aisíocaíocht iasachta, mar shampla, agus braithfidh an t-uainiú ar rath tráchtála an fhiontair.  D’fhéadfadh go mbeadh scor i gceist mar thoradh ar dhíolachán trádála an fhiontair chuig fiontar sóisialta eile nó, níos coitianta, fiontar tráchtála.

Is airgead é seo a úsáidtear le haghaidh na hinfheistíochta tosaigh i gcuideachta nuathionscanta, tionscadal, cruthúnas coincheapa nó forbairt thosaigh táirge.

Is éard atá i gceist le soláthar poiblí earraí, seirbhísí agus saothair a bheith á gceannach ag rialtais agus ag fiontair faoi úinéireacht stáit. De bhrí go bhfuil soláthar poiblí cothrom le cuid shuntasach d’airgead an cháiníocóra, bítear ag súil go gcuirfidh rialtais i gcrích go héifeachtach é agus go mbeidh ardchaighdeáin iompair i gceist d’fhonn seachadadh seirbhíse ar ardchaighdeán a chinntiú agus leas an phobail a chosaint.

Tá stádas dlíthiúil ag gabháil le roinnt foirmeacha dlí agus is bunaithe ar cháin a bhíonn sé de ghnáth, maidir le (a) an faoiseamh cánach carthanachta ar thabhartais agus cáin ioncaim atá ar fáil le haghaidh foirmeacha áirithe fondúireachtaí, comhlachas agus cuideachtaí neamhbhrabúis agus (b) stádas cánach gnóthais lánpháirtithe, arbh ann dó i dtíortha áirithe. Tá samplaí ann freisin de stádas dlí i roinnt tíortha a bhfuil foirmeacha dlí ag gabháil leo a bhfuil léiriú áitiúil ar ‘fiontar sóisialta’ nó ‘geilleagar sóisialta’ á chomhlíonadh acu.

Go hiondúil sainítear tionchar sóisialta trí thagairt a dhéanamh do cheithre phríomheilimint: (i) an luach a chruthaítear mar thoradh ar ghníomhaíocht duine éigin; (ii) an luach a thugann tairbhithe agus gach duine eile a bhfuil tionchar aige orthu faoi deara; (iii) tionchar a áirítear éifeachtaí dearfacha agus diúltacha ann; (iv) tionchar a dtugtar breithiúnas air bunaithe ar thagarmharc den staid a bheadh ann gan an ghníomhaíocht mholta.

Is tiomantais fhadtéarmacha á ndéanamh ag grúpa gníomhaithe tábhachtacha ó earnálacha difriúla iad tionscnaimh chomhthionchair, tiomantais atá bunaithe ar chomhchlár oibre a bhfuil sé mar aidhm leis fadhb shóisialta shonrach a réiteach. Tá tacaíocht á tabhairt dá ngníomhartha trí chóras comhroinnte tomhais, gníomhaíochtaí treisithe fhrithpháirtigh, agus cumarsáid leanúnach, agus is foireann ó eagraíocht neamhspleách crann taca atá i mbun na ngníomhartha

D’fhéadfadh gurb éard a bheadh i gceist le ‘húdaráis chonarthacha’ an Stát, údaráis réigiúnacha nó áitiúla, comhlachtaí faoi rialú an dlí phoiblí nó comhlachais bunaithe ag údarás amháin nó níos mó dá leithéid nó ag comhlacht amháin nó níos mó dá leithéid faoi rialú an dlí phoiblí;

Cabhraíonn an obair seo le fiontair a bheith réidh le déileáil le fiachas, cothromas nó cineálacha eile infheistíochta. Maidir leo siúd nach nglacann páirt in infheistíocht, d’fhéadfadh an obair ullmhachta infheistíochta cabhrú leo cúrsaí airgid a thuiscint níos fearr agus a bheith níos muiníní nuair a bhíonn samhlacha gnó agus airgeadais á n-ullmhú acu. Is féidir le heagraíochtaí tacaíochta nó le hinfheisteoirí ullmhacht infheistíochta a sholáthar.